Εγώ δωρίΖΩ, εσύ συνεχίΖΕΙΣ

Ψηλά στη ζώσα, χαμηλά στη μεταθανάτια δωρεά

Οι Κύπριοι είναι, λένε, λαός με φιλευσπλαχνία. Λένε επίσης ότι σε σχέση με τους άλλους λαούς της Ευρώπης, εμείς οι μεσογειακοί νοιαζόμαστε περισσότερο για το συνάνθρωπο μας. Μπορεί να είναι κι έτσι αν στηριχθεί κανείς στα στοιχεία για τη ζώσα δωρεά οργάνων, κυρίως νεφρού, όπου η Κύπρος φιγουράρει στις πρώτες θέσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Όσον αφορά όμως στη δωρεά οργάνων μετά θάνατο η εικόνα είναι εντελώς διαφορετική και άκρως αποκαρδιωτική.

Αυτή τη στιγμή στην Κύπρο υπάρχουν πέραν των 600 ασθενών με χρόνια προβλήματα ανεπάρκειας σε κάποιο όργανο. Οι περισσότεροι υποβάλλονται σε κάποιας μορφής κάθαρση στην Κύπρο ή βρίσκονται σε εξειδικευμένα κέντρα στο εξωτερικό με υποστηριζόμενες θεραπείες, αναμένοντας ένα μόσχευμα που θα τους προσφέρει ξανά ελπίδα για ζωή. Κι όμως, στα νοσοκομεία της Κύπρου καταγράφονται κάθε χρόνο περίπου 2.600 θάνατοι εκ των οποίων οι 25 αφορούν αποβιώσαντες, οι οποίοι θα μπορούσαν να καταστούν δότες οργάνων.

Την ώρα λοιπόν που χιλιάδες άνθρωποι αργοσβήνουν στις λίστες αναμονής, περιμένοντας για μια δωρεά που θα τους δώσει και πάλι ζωή, οι μεταθανάτιοι δότες στην Κύπρο είναι από τους λιγότερους σε σύγκριση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στη Γηραιά Ήπειρο πεθαίνουν κάθε μέρα 19 άνθρωποι, αναμένοντας ένα μόσχευμα, ενώ πέραν των 60.000 ανθρώπων, ανάμεσά τους και Κύπριοι, βρίσκονταν στο τέλος του 2017 σε λίστες αναμονής για μεταμόσχευση κάποιου οργάνου.

Κι αν αναρωτιέστε ποιοι περιμένουν στη λίστα, η απάντηση είναι άνθρωποι σας όλους εμάς, πολλοί από αυτούς υγιέστατοι μέχρι πρότινος. Γιατί σήμερα είμαστε υγιείς, αύριο όμως δεν ξέρουμε τι μας ξημερώνει. Το να βρεθεί κάποιος στην ανάγκη για ένα μόσχευμα είναι, σύμφωνα με τις στατιστικές, πολύ πιθανότερο από το να βρεθεί σε θέση να δώσει ένα μόσχευμα, ενώ ο θάνατος ενός ανθρώπου μπορεί να δώσει ζωή σε άλλα εννέα άτομα με ανεπάρκεια σε κάποιο όργανο.

Σε πολλά μεταμοσχευτικά κέντρα διεθνώς διενεργούνται μεταμοσχεύσεις καρδιάς, πνευμόνων, ήπατος, νεφρού, παγκρέατος, μέρους του λεπτού εντέρου ή ακόμη και συνδυασμού οργάνων. Στην Κύπρο γίνονται μόνο μεταμοσχεύσεις νεφρού και παγκρέατος, ωστόσο όταν υπάρξει δωρεά οργάνων αυτά προσφέρονται σε χώρες που έχουν συνάψει συμφωνίες συνεργασίας με το Υπουργείο Υγείας και από τις οποίες επωφελούνται και Κύπριοι ασθενείς που αναμένουν στις λίστες για μεταμόσχευση.

Η διαδικασία της μεταμόσχευσης είναι εντελώς δωρεάν, τόσο για τον δότη όσο και για τον λήπτη και γίνεται μόνο με κρατική εποπτεία, προκειμένου να αποφεύγονται τα ενδεχόμενα εμπορίας οργάνων και άλλων παράνομων και επικίνδυνων φαινομένων.

Μεταθανάτιοι δότες μόλις 0,25% του πληθυσμού

Με βάση τη νομοθεσία σε μια πιθανή δωρεά οργάνων ισχύει η δεδηλωμένη θέληση του ανθρώπου, όπως αυτή τεκμηριώνεται με την εγγραφή του στο Εθνικό Μητρώο Δυνητικών Δοτών Οργάνων. Η εγγραφή στο Μητρώο είναι μια πάρα πολύ απλή διαδικασία, καθώς αρκεί μόνο η ηλεκτρονική συμπλήρωση και αποστολή ενός εντύπου που είναι δημοσιευμένο στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Υγείας, ενώ οποιαδήποτε στιγμή μπορεί να γίνει ανάκληση της συγκατάθεσης. Η υποβολή της αίτησης ιδανικά θα έπρεπε να γίνεται από άτομα που έχουν συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας τους, αφού προηγουμένως λάβουν την κατάλληλη ενημέρωση.

Σύμφωνα με την Συντονίστρια Μεταμοσχεύσεων, Χρυστάλλα Δεσπότη, το Εθνικό Μητρώο Δυνητικών Δοτών Οργάνων που λειτουργεί από το 2013 αριθμεί αυτή τη στιγμή περίπου 2.200 άτομα σε σύνολο πληθυσμού 854.802. Με άλλα λόγια ποσοστό μόλις 0,25% του πληθυσμού της Κύπρου ή 25 άτομα στις 10.000 ενόσω βρίσκεται στη ζωή έχει εκφράσει τη βούλησή του να δωρίσει τα όργανά του μετά θάνατον.

Για τους υπόλοιπους η πιθανή δωρεά οργάνων εναπόκειται στη γενναιοδωρία της οικογένειας, η οποία καλείται, μέσω του πλησιέστερου συγγενή, να συγκατατεθεί στην αφαίρεση των οργάνων του δικού της ανθρώπου. Μια απόφαση δύσκολη και εξαιρετικά επίπονη από συναισθηματικής άποψης που φέρνει την οικογένεια ενώπιον τρομερού διλήμματος. Αφενός μεν επειδή η οικογένεια δεν είναι ενήμερη για το τι θα επιθυμούσε ο αγαπημένος της και αφετέρου δε επειδή πλημμυρίζεται από κρυφές ελπίδες και ψευδαισθήσεις ότι ο εγκεφαλικά νεκρός θα καταφέρει να ανανήψει. Κάτι που δεν υπάρχει περίπτωση να συμβεί ούτε μία στο τρισεκατομμύριο!

Η τραγική έλλειψη μοσχευμάτων οφείλεται σε μεγάλο βαθμό και στην ατολμία της κυβέρνησης όλα αυτά τα χρόνια να αλλάξει το νομικό πλαίσιο που διέπει τη δωρεά οργάνων και να κάνει τη διαδικασία των μεταμοσχεύσεων γρήγορη και απλή. Ενδεικτικά αναφέρεται πως σε αρκετές άλλες χώρες της Ευρώπης η νομοθεσία προβλέπει ότι όλοι είναι εν δυνάμει δότες εκτός κι αν ενυπόγραφα ζητήσουν το αντίθετο, οπόταν και αυτομάτως αφαιρούνται από το αρχείο δοτών. Πρακτική που έχει αυξήσει σημαντικά τη διαθεσιμότητα μοσχευμάτων.

Δότες με την άδεια οδηγού… μια νομοθεσία ανενεργή

Τον Μάιο του 2017 η Ολομέλεια της Βουλής ψήφισε ομόφωνα πρόταση νόμου που προνοεί ότι ο κάθε πολίτης που υποβάλλει αίτηση για εξασφάλιση άδειας οδηγού θα έχει την ευκαιρία να δηλώσει εάν επιθυμεί να καταστεί δότης οργάνων σε περίπτωση θανάτου του. Μια νομοθεσία που τελικά κρίθηκε ατελής και έμεινε στο συρτάρι, επειδή αφενός δεν εξουσιοδοτούσε το Τμήμα Οδικών Μεταφορών για την εφαρμογή της και αφετέρου, όπως φάνηκε στην πορεία, προέκυπταν θέματα που άπτονται της προστασίας των προσωπικών δεδομένων των πολιτών.

Με βάση τη νομοθεσία που είχε ψηφιστεί και ουδέποτε εφαρμόστηκε, κάθε υποψήφιος για εξασφάλιση άδειας οδηγού, αφού προηγουμένως ενημερωθεί για τη δωρεά οργάνων και τις μεταμοσχεύσεις με ειδικό έντυπο που θα συνοδεύει την αίτησή του, θα έχει το δικαίωμα να δώσει θετική ή αρνητική απάντηση ή ακόμα και να αγνοήσει το σχετικό ερώτημα.

Η νομοθεσία προβλέπει επίσης ότι όλες οι θετικές, αλλά και οι αρνητικές απαντήσεις θα καταχωρούνται στο Αρχείο Δοτών του Υπουργείου Υγείας, ώστε σε περίπτωση θανάτου του συγκεκριμένου ατόμου να είναι γνωστή η προσωπική του επιθυμία. Εάν η απάντηση του είναι θετική, τότε θα ενεργοποιείται ο μηχανισμός για τον εντοπισμό ληπτών οργάνων για σκοπούς μεταμοσχεύσεων. Σε περίπτωση που η απάντηση ήταν αρνητική, τότε και πάλι οι διαδικασίες θα διευκολύνονται, αφού και σε σχετική διάταξη του νόμου περί μεταμοσχεύσεων προβλέπεται ότι η αφαίρεση οργάνων από πτωματικό δότη απαγορεύεται αν υπάρχει δεδηλωμένη η εν ζωή αντίθετη θέληση του αποβιώσαντος.

Εγκεφαλικά νεκρός, σημαίνει νεκρός

Δωρεά οργάνων μπορεί να υπάρξει μόνον εφόσον έχει επέλθει εγκεφαλικός θάνατος, ο οποίος ορίζεται ως η ανεπανόρθωτη απώλεια της ικανότητας για συνείδηση σε συνδυασμό με την ανεπανόρθωτη απώλεια της ικανότητας για αυτόματη αναπνοή. Με τον εγκεφαλικό θάνατο η διατήρηση της βιολογικής ζωής των οργάνων διατηρείται για ελάχιστα μόνο 24ωρα αποκλειστικά με τεχνητά μέσα και προοδευτικά επέρχεται η απορρύθμιση όλων των λειτουργιών του οργανισμού. Είναι γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο που δεν πρέπει να υπάρξει η παραμικρή χρονοτριβή, ώστε να μην προλάβουν να αχρηστευθούν τα όργανα.

Η βασική μέθοδος διάγνωσης του εγκεφαλικού θανάτου είναι νευρολογική κλινική εξέταση, που συμπληρώνεται από ειδικές εργαστηριακές εξετάσεις ανάλογα με τις ενδείξεις, διαδικασία που γίνεται δύο φορές και τα αποτελέσματα είναι απολύτως αξιόπιστα. Οι γιατροί που διαγιγνώσκουν τον εγκεφαλικό θάνατο είναι ένας νευρολόγος ή νευροχειρούργος, ένας αναισθησιολόγος και ένας εντατικολόγος, ενώ στην όλη διαδικασία απαγορεύεται να συμμετέχει γιατρός που είναι μέλος μεταμοσχευτικής ομάδας, προκειμένου να αποκλείονται υποψίες επηρεασμού της υπόλοιπης ιατρικής ομάδας προς όφελος ενός ασθενή που αναμένει σε λίστα για ένα μόσχευμα.

Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες αντιλαμβάνεται κανείς ότι χρειάζεται μια σωστή ενημέρωση, προκειμένου όλοι να κατανοήσουν ότι εγκεφαλικά νεκρός, σημαίνει νεκρός και ότι η κατάσταση αυτή είναι μη αναστρέψιμη.

Άγνοια και ανεπαρκής ενημέρωση

Τα ευρήματα παγκύπριας έρευνας που διενεργήθηκε τον Μάρτιο του 2018 από το Συμβούλιο Μεταμοσχεύσεων, καταδεικνύουν περίτρανα την κακή ενημέρωση των Κυπρίων γύρω από τη δωρεά οργάνων και τις μεταμοσχεύσεις.

Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι τέσσερις στους δέκα Κύπριους πιστεύουν ότι κάποιος μπορεί να αγοράσει ένα ανθρώπινο όργανο όταν χρειάζεται μεταμόσχευση. Ένας αριθμός Κυπρίων δεν γνωρίζει τι είναι ο εγκεφαλικός θάνατος και τρεις στους δέκα θεωρούν ότι ένας άνθρωπος μπορεί να επανέλθει από εγκεφαλικό θάνατο. Επιπλέον, περισσότεροι από εφτά στους δέκα Κύπριους δεν γνωρίζουν τι είναι ο μεταθανάτιος δότης και έξι στους δέκα δεν ξέρουν ότι μπορεί κάποιος να γίνει δωρητής οργάνων μετά τον θάνατό του. Τέλος, οκτώ στους δέκα δεν γνωρίζουν ότι αρμόδιο Σώμα για τις μεταμοσχεύσεις στην Κύπρο είναι το Συμβούλιο Μεταμοσχεύσεων, γεγονός που καταδεικνύει ότι ο Κύπριος πολίτης δεν γνωρίζει πού θα πρέπει να αποταθεί όταν παραστεί ανάγκη.

Μια Εκκλησία απλά… επιτρεπτική

Στη γενικότερη σύγχυση και κακή ενημέρωση της κοινωνίας, η Εκκλησία της Κύπρου έχει σημαντικότατο ρόλο να διαδραματίσει. Μπορεί με το πέρασμα των χρόνων οι πεποιθήσεις να άλλαξαν και πλέον η Εκκλησία να ευλογεί τη δωρεά οργάνων και τις μεταμοσχεύσεις, όμως από την Εκκλησία αναμένουμε ενεργότερο ρόλο.

Δεν αρκεί η Εκκλησία να μην είναι αποτρεπτική ή να είναι απλά επιτρεπτική για τη δωρεά οργάνων. Η Εκκλησία μπορεί και πρέπει να είναι προτρεπτική. Τις μεταμοσχεύσεις όχι απλά να τις ανέχεται, αλλά να τις προωθεί και να τις ενθαρρύνει με θέρμη. Μόνο έτσι θα διαλυθούν και τα τελευταία κατάλοιπα θρησκευτικών ιδεοληψιών που ανάγονται σε άλλες εποχές και που ενδεχομένως εξακολουθούν να υφίστανται σε μερίδα της κοινωνίας.

Ανθρωπιστικό και… οικονομικό όφελος

Η μεταμόσχευση αναμφισβήτητα αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις της ιατρικής του 20ου αιώνα και πέραν του ανεκτίμητου ανθρωπιστικού οφέλους, θεωρείται και μια υπερανταποδοτική οικονομικά θεραπευτική πρακτική, καθώς μπορεί να επιφέρει σημαντικότατη εξοικονόμηση οικονομικών πόρων.

Η απάντηση στο ερώτημα πόσο στοιχίζει στο κράτος ετησίως ένας άνθρωπος που χρειάζεται μεταμόσχευση, δεν είναι απλή, αφού η μεταμόσχευση κάθε οργάνου στοιχίζει πολύ διαφορετικά, όπως και η θεραπεία των ασθενών που βρίσκονται σε τελικό στάδιο ανεπάρκειας κάποιου οργάνου. Το σίγουρο όμως είναι ότι η θεραπεία αυτών των ασθενών κοστίζει πολύ μεγαλύτερα ποσά παρά αν γίνει η μεταμόσχευση. Ενδεικτικά αναφέρεται πως τον πρώτο χρόνο τα έξοδα της μεταμόσχευσης νεφρού είναι περίπου τα ίδια με της αιμοκάθαρσης, ενώ από το δεύτερο χρόνο και μετά υπάρχει μια εξοικονόμηση της τάξης των €35.000 ετησίως ανά ασθενή. Το μέγεθος της εξοικονόμησης γίνεται δε ακόμα πιο αντιληπτό αν σκεφτεί κανείς πως εάν υπήρχαν διαθέσιμα μοσχεύματα για τους 55 νεφροπαθείς που αναμένουν αυτή τη στιγμή στη λίστα για μεταμόσχευση, το όφελος για το κράτος θα άγγιζε σχεδόν τα €2 εκατομμύρια ετησίως.

Πηγή: philenews