Για το λεγόμενο «χάπι βιασμού» έγραψε στο Twitter ο Επίκουρος Καθηγητής Φαρμακολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κύπρου, Δρ Νικόλας Διέτης.
Συγκεκριμένα, έγραψε ότι «κατ’αρχήν η φράση «το χάπι βιασμού» είναι ελαφρώς παραπλανητική, γιατί α) δεν πρόκειται μόνο για 1 φάρμακο αλλά για πολλά διαφορετικά, και β) δεν πρόκειται μόνο για μορφή χαπιού/σκόνης, αλλά και για ουσίες σε υγρή μορφή (τα οποία είναι και πιο εύκολα στην κατάχρηση).
Όλα αυτά τα φάρμακα έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: Είναι όλα κατασταλτικά. Καταστέλλουν δηλαδή το νευρικό μας σύστημα επεμβαίνοντας στους μηχανισμούς που το ελέγχουν. Ποια νόμιμη μη-φαρμακευτική ουσία παίρνουμε συχνά και είναι επίσης κατασταλτικό; Το αλκοόλ.
Ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται από δίποδα ανθρωποφάγα όντα ως χάπι βιασμού, είναι το GHB ή γ-υδρόξυ-βουτηρικό οξύ. Το GHB το παράγουμε φυσιολογικά στο σώμα μας, και το χρησιμοποιεί ως πρόδρομο του GABA, της πιο βασικής φυσικής κατασταλτικής ουσίας του οργανισμού μας.
Το GHB είναι ψυχοτρόπος ουσία – σε μικρές δόσεις προκαλεί ευφορία, μείωση αναστολών και ενσυναίσθηση.
Σε μεγαλύτερες δόσεις όμως προκαλεί:
υπνηλία
αποσυντονισμό
απώλεια συνείδησης
απώλεια αισθήσεων
ανάδρομη αμνησία (δηλαδή απώλεια μνήμης μετά την κατανάλωση)
Πως επιφέρει αυτή τη δράση; Επειδή η χημική του δομή μοιάζει πολύ με το GABA, αναλαμβάνει τη δουλειά που κάνει το GABA στον οργανισμό μας, την προωθεί και την προάγει. Το σώμα μας δεν μπορεί να διαχωρίσει αυτά τα δύο, με αποτέλεσμα να υπερ- καταστέλλεται.
Το GHB κ οι χημικές εκδοχές του (όπως το GBL) δεν υπάρχουν αυτούσιες στην αγορά – είναι απαγορευμένες ουσίες. Ότι καθαρό GHB κυκλοφορεί (κωδικό όνομα “υγρό XTC”), φτιάχνεται συνήθως σε παράνομα εργαστήρια (η παρασκευή είναι πανεύκολη χημικά) ως σκόνη και μετά ως υγρό διάλυμα.
Υπάρχει όμως ένα φάρμακο που δίνεται με συνταγή γιατρού και είναι η εκδοχή άλατος του GHB και λέγεται οξυβικό νάτριο.Αυτό το φάρμακο είναι ένα άοσμο, άγευστο και άχρωμο υγρό – κάνοντάς το εύκολο υποψήφιο φάρμακο για χρήση ως “χάπι βιασμού” από τα ανθρωποφάγα δίποδα.
Το οξυβικό νάτριο χρησιμοποιείται κλινικά ενάντια στην ναρκολεψία με καταπληξία – μια πολύ ιδιαίτερη πάθηση που έχει σχέση με υπνηλία. Πολύ πρόσφατα όμως, πήρε νέα έγκριση από τον FDA εναντίον της ιδιοπαθικής αϋπνίας, με μια πολύ αδύναμη κλινική μελέτη.
Ένα άλλο φάρμακο που επίσης έχει καταχρασθεί ως χάπι βιασμού, είναι η φθοριο(ή φλου)νιτραζεπάμη – ένα κλινικό φάρμακο (Hipnosedon ή Rohypnol) που χρησιμοποιείται ως υπνωτικό ή προ-αναισθητικό. Όμως είναι καταργημένο σε πολλές χώρες και έχει παρόμοια δράση με GHB και απώλεια μυϊκού ελέγχου.
Το φάρμακο αυτό (κωδικό όνομα, “roofie”) είχε καταχρασθεί τόσο πολύ, που αναγκάστηκε η εταιρεία Roche το 1998 να προσθέσει μια μπλε χρωστική στο χάπι, έτσι ώστε όταν διαλύεται σε άχρωμο υγρό να δίνει ένα έντονο μπλε χρώμα που θα προειδοποιεί τον χρήστη.
Με την κατάργησή του από πολλές χώρες όμως, οι κακοποιοί στράφηκαν σε άλλες βενζοδιαζεπίνες (xanax, valium, ativan), αφού όλες έχουν πάνω-κάτω το ίδιο αποτέλεσμα: νάρκωση και ανικανότητα αντίδρασης. Οι βασικές διαφορές τους είναι ο χρόνος έναρξης και η διάρκεια της δράσης τους. Οι βενζοδιαζεπίνες (BDZs) μπορούν να προκαλέσουν παρόμοια άρση των αναστολών όπως αυτή που προκαλεί το αλκοόλ. Αν και θεωρούνται υπνωτικά, μπορούν απλά να επιφέρουν νάρκωση ή καταστολή όταν δοθούν σε μικρότερη δόση. Όταν έχεις πάρει BDZs αισθάνεσαι ότι έχεις μεθύσει.
Ένα άλλο φάρμακο που έχει καταχρασθεί ως χάπι βιασμού είναι η κεταμίνη (συνήθως ως διάλυμα ή σκόνη). Η κεταμίνη είναι αναισθητικό και παραισθησιογόνο. Χρησιμοποιείται κλινικά για αναισθησία κ ενάντια στον πόνο, ενώ έχει φανεί να δρα και ως αντικαταθλιπτικό και αντιεπιληπτικό. Είναι ένα παράξενο ψυχαδελικό φάρμακο που λέγεται «διασχιστικό», γιατί οι χρήστες νιώθουν αποστασιοποιημένοι και απόμακροι από το άμεσο περιβάλλον τους. Αυτή η δράση, μαζί με τη ζαλάδα, τα αργά αντανακλαστικά και μια αίσθηση ευημερίας, το έκαναν υποψήφιο χάπι βιασμού.
Η κεταμίνη δρα εντελώς διαφορετικά φαρμακολογικά στο νευρικό σύστημα από τα προηγούμενα φάρμακα. Ουσιαστικά μπλοκάρει τη δράση μιας σημαντικής διεγερτικής ουσίας του νευρικού συστήματος, της γλουταμάτης. Άρα προκαλεί καταστολή, χωρίς να προωθεί τη δράση του GABA όπως τα άλλα. Αυτή η διαφορά κάνει την κεταμίνη να διαφέρει αρκετά σε εμπειρία όταν καταναλωθεί, σε σχέση με τις βενζοδιαζεπίνες και το GHB. Στην κεταμίνη υπερέχει η παραισθησία. Στις BZDs υπερέχει η μυϊκή χαλάρωση και νάρκωση. Στο GHB υπερέχει η υπνηλία και η σύγχυση.
Τα 3 αυτά βασικά φάρμακα κατάχρησης ως «χάπια» βιασμού, έχουν διαφορές μεταξύ τους, όχι μόνο στον μηχανισμό δράσης αλλά κυρίως στο χρόνο δράσης και στη διάρκεια που μπορούν να ανιχνευθούν μετά τη χρήση στα ούρα. Το βασικό κοινό τους όμως είναι ότι είναι όλα κατασταλτικά ναρκωτικά. Ανέφερα πριν ότι το αλκοόλ είναι κατασταλτικό. Είναι και από τις πιο συχνές ουσίες κατάχρησης σε βιασμούς. Επιπλέον, επειδή τα φάρμακα αυτά καταχράζονται με μίξη σε αλκοόλ, ο συνδυασμός προκαλεί συνέργεια – δηλαδή επιφέρει πολλαπλή καταστολή, με κίνδυνο ανακοπής και θανάτου.
Τι κάνει η επιστήμη για να προστατέψει όσους/όσες ναρκώνονται με αυτά τα φάρμακα; Κάποιοι επιστήμονες ψάχνουν για αντίδοτα. Ουσίες που μπορούμε να έχουμε μαζί μας, και που αν διαπιστώσουμε ότι δεν νιώθουμε καλά, να τις χρησιμοποιήσουμε.
Δύσκολο εγχείρημα για πολλούς λόγους. Πρώτον, δεν μπορείς να έχεις ένα αντίδοτο για όλα. Και αν δε ξέρεις με τι έχεις δηλητηριαστεί, το αντίδοτο είναι δύσκολη υπόθεση. Δεύτερον, η ταχύτητα και η ικανότητα χρήσης του αντιδότου είναι σημαντικά. Και επηρεάζονται απ’την επίδραση της νάρκωσης.
Κάτι που προσπάθησαν να κάνουν κάποιοι είναι να εφαρμόσουν δείκτες παρουσίας των φαρμάκων αυτών στο ποτό. Για παράδειγμα, κάποιοι εφηύραν μια ειδική βαφή νυχιών, η οποία όταν έρθει σε επαφή με ποτό που έχει μέσα κάποιο απ’τα γνωστά φάρμακα, να αλλάζει χρώμα. Άλλοι έβγαλαν κάποια ειδικά φορητά τεστ, μικρού μεγέθους, όπου με μια σταγόνα του ποτού να μπορεί να σου δείχνει εάν έχει μέσα ναρκωτικές ουσίες το ποτό ή όχι (κάτι σαν… rapid test!). Έχουν ανακαλυφθεί ακόμη και «ειδικά καλαμάκια» που μπορείς να τα έχεις μαζί σου και που όταν βουτηχτούν στο ποτό σου χρησιμοποιούνται ως «δείκτες» παρουσίας ναρκωτικών αλλάζοντας χρώμα. Όλα αυτά ακούγονται λίγο περίεργα, ή μεταξύ σοβαρού και αστείου, αφού δυστυχώς αρκετά έχουν αποτύχει σε τεστ ευαισθησίας ή στην ειδικότητά τους σε διάφορα φάρμακα. Το βασικό μας όπλο φαίνεται ότι παραμένει η επαγρύπνηση, η αμυντική καχυποψία και η αλληλεγγύη/αλληλοβοήθεια.
Εφόσον πέρασε δυστυχώς απ’την επικαιρότητα το “χάπι βιασμού”, θεώρησα καλή ευκαιρία για μίνι-ενημέρωση, που ίσως βοηθήσει νέους & γονείς.
Τι είναι τα χάπια βιασμού, τι κάνουν, πως αναγνωρίζονται, πως αντιμετωπίζονται.
🧵 👇 pic.twitter.com/G9GrETIgmh— Nikolas Dietis ᴾʰᴰ (@N_Dietis) January 21, 2022