Πέντε γυναίκες αφηγούνται τις εμπειρίες τους με τις κρίσεις πανικού
Από την Ασημίνα Σακλάκη
Οι άνθρωποι που θα μας μιλήσουν βίωσαν ή ακόμη βιώνουν κρίσεις πανικού, οι οποίες εμφανίστηκαν κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας- αναμονής για εξετάσεις ή στην υποχρεωτική καραντίνα με στόχο την μη διασπορά του πανδημικού ιού Covid -19. Πρόκειται για πέντε γυναίκες. Επιπρόσθετα, τη συζήτηση θα βοηθήσει να κατανοήσουμε μια ψυχολόγος- ψυχοθεραπεύτρια.
H Μαρία έπαθε την πρώτη της κρίση πανικού καθώς περίμενε να πάρει τα αποτελέσματα από τις εξετάσεις της. Η Αγγελική μια φορά που ετοιμαζόταν για κάποια συναυλία, και συνειδητοποίησε πως αγχώνεται με τον άγνωστο κόσμο που θα κληθεί να αντιμετωπίσει. Η Βικτωρία μια φορά που καθόταν ήρεμη στον καναπέ της μετά το διάβασμα για το σχολείο, η Εύα Τ. το ίδιο. Η Εύα Μ. πρώτη φορά μες στην ησυχία του φοιτητικού σπιτιού της.
Μιλώντας για κρίσεις πανικού, αυτό που ο μέσος άνθρωπος φέρνει στο μυαλό του είναι ανθρώπους με πολύ φορτωμένο πρόγραμμα, δύσκολη καθημερινότητα και μεγάλο άγχος. Στην πραγματικότητα, αυτό επιβεβαιώνεται, τα πρόσωπα αυτά συνειδητά σχεδιάζουν μια τέτοια ρουτίνα, μιας και τους αρέσει να κάνουν πολλά πράγματα γεμίζοντας την ημέρα τους, τέτοιες περιπτώσεις αποτελούν η Βικτωρία και η Εύα Μ. Αναφορικά με το άγχος, η Εύα Μ. υποστηρίζει πως έχει σε μια φυσιολογική βαθμολογική κλίμακα, ενώ η Βικτωρία έχει κοινωνικό άγχος και κάποια χρόνια πριν πάθει κρίσεις πανικούς, είχε διαγνωστεί με κατάθλιψη για την θεραπεία της οποίας επέλεξε να μην ακολουθήσει κάποια φαρμακευτική αγωγή, η Αγγελική επίσης. Ακόμη, η Εύα Τ. διαγνώστηκε με αγχώδη διαταραχή. Η Βικτωρία εξομολογείται πως «ένα ψυχολογικό πρόβλημα ταυτίζεται με ένα φορτίο που κάπου μένει και επιστρέφει κάτι πίσω» και μοιράζεται πως έχασε έναν δικό της άνθρωπο πριν ξετυλιχθεί το νήμα της ιστορίας της με τις κρίσεις πανικού.
Η πρώτη κρίση
Η πρώτη φορά που βιώνει ένας άνθρωπος κρίση πανικού είναι μοναδική περίπτωση. Τόσο η Βικτωρία όσο και η Εύα Τ. κατευθύνθηκαν προς το νοσοκομείο εκείνη την φορά, μιας και δεν γνώριζαν τι ακριβώς ήταν αυτό που πάθαιναν και φοβήθηκαν πάρα πολύ. Γενικότερα, η καταφυγή στο νοσοκομείο αυτού που παθαίνει κρίση πανικού είναι η πιο διαδεδομένη και βασική τακτική γεμάτη ασφάλεια, θα υποστήριζαν πολλοί. Η Μαρία έτυχε να βρίσκεται στο νοσοκομείο και ένας άγνωστος την οδήγησε σε γραφείο ψυχιάτρου, προσπαθώντας να την βοηθήσει. Η Εύα Μ. και η Αγγελική βρισκόντουσαν στο σπίτι και δεν θυμούνται την πρώτη φορά που έπαθαν.
Σύμφωνα με τον ψυχίατρο κ. Καλημέρη για τις κρίσεις πανικού, «ο ψυχίατρος είναι ο μόνος αρμόδιος να θέσει διάγνωση και να προτείνει θεραπεία». Όλα τα πρόσωπα διαφώνησαν με αυτή τη θέση και υποστήριξαν πως και ο ψυχολόγος μπορεί να εντοπίσει το πρόβλημα και να κατευθύνει. Η Βικτωρία επισήμανε πως μόνο σε ακραίες περιπτώσεις είναι θεμιτή η παρέμβαση του ψυχιάτρου. Επιπρόσθετα, η Εύα Τ. και η Αγγελική υποστήριξαν πως θεωρούν ασφαλή πρακτική την αυτοδιάγνωση, μιας και η κρίση πανικού εύκολα γίνεται αντιληπτή με μερική γνώση τέτοιων ζητημάτων. Μάλιστα, η Εύα Τ. διαφωνεί με την οπτική του ότι όλα βρίσκονται σε κουτάκια, τονίζοντας «Να μην κάνουμε το άγχος νοσοκομειακό». Η ψυχολόγος, Ανδριανή θεωρεί λανθασμένη τακτική την αυτοδιάγνωση και ενίοτε επικίνδυνη.
Φαρμακευτική αγωγή;
Αναφορικά με τη φαρμακευτική αγωγή για τις κρίσεις πανικού, η Αγγελική και η Εύα Μ. πήραν φυτικά φάρμακα, όπως η βαλεριάνα για τον ύπνο, μιας και οι δυο δεν μπορούσαν να κοιμηθούν. Η Αγγελική αδυνατούσε να ησυχάσει και η Εύα Μ. μέχρι να ξημερώσει και να βεβαιωθεί ότι όλα είναι καλά και δεν έπαθε τίποτα, δεν μπορούσε να κλείσει μάτι. Στην Μαρία έδωσαν υπογλώσσιο, λόγω της ταραχής που την τράνταζε.
Οι ώρες αιχμής για τις κρίσεις πανικού είναι συνηθέστερα το πρωί και το βράδυ και οι μορφές που εκδηλώνονται είναι αναπάντεχες. Η Αγγελική έχει βιώσει νυχτερινές κρίσεις πανικού, λίγο πριν κοιμηθεί. Μια τέτοια συνθήκη θα φόβιζε πολύ τον μέσο άνθρωπο, μα εκείνη το προτιμά: «Όταν είσαι μόνος σου σε μια κρίση πανικού, καθησυχάζεσαι, την νύχτα σε σχέση με την ημέρα δεν υπάρχουν τόσοι αντιπερισπασμοί, μα όλα τα περνάς μόνος σου». Η Εύα Μ. έχει πάθει κρίση πανικού την ώρα που παίρνει το μπάνιο της. Γενικότερα, οι στιγμές που παθαίνουν κρίσεις πανικού τα πρόσωπα είναι στιγμές που βρίσκονται σε χαλαρή διάθεση και το μυαλό τους φεύγει και δεν σκέφτονται κάτι λυπηρό απαραίτητα. Μόνο η Μαρία πάθαινε κρίσεις πανικούς το μεσημέρι.
Η πανδημία του Covid-19 μείωσε τις κρίσεις πανικού της Μαρίας και της Εύας Τ.. Στην Εύα Μ. αποτέλεσε την αιτία της εμφάνισης τους μαζί με έναν συνδυασμό πραγμάτων, ενώ επιδείνωσε την ψυχολογική κατάσταση της Βικτωρίας. Στην περίπτωση της Αγγελικής, η καραντίνα την βοήθησε, μιας και η απομόνωση και η αποξένωση από το κοινωνικό περιβάλλον της έδωσε χώρο αναπνοής.
Τα χαρακτηριστικά
Αν κάτι χαρακτηρίζει τις κρίσεις πανικού είναι τα έντονα συναισθήματα που τις διακρίνουν. Σε αυτό το πλαίσιο, η συζήτηση επικεντρώθηκε στα συναισθήματα πριν, κατά τη διάρκεια και μετά της κρίσεως πανικού. Πριν ξεσπάσει η κρίση πανικού, τα συναισθήματα που επικρατούν είναι ταχυπαλμία, κλάμα, άγχος, χτύπημα μηνιγγιών, θολή όραση, διαστρέβλωση λέξεων, τραύλισμα, μούδιασμα των χεριών, του προσώπου, λιποθυμία και δυσκολία στην αναπνοή.
Κατά τη διάρκεια της κρίσης, τα συναισθήματα που προαναφέρθηκαν γίνονται όλο και δυνατότερα, συμπεριλαμβανομένων του πανικού φυσικά, της σύγχυσης, της ομίχλης εγκεφάλου, πόνου στο στήθος/ διάφραγμα και του πνιγμού. Μετά την κρίση πανικού, επικρατεί φόβος και πόνος σε όλο το σώμα. Η Εύα Τ. μετά την κρίση πανικού φοβήθηκε πως δεν θα ξανα περπατήσει ποτέ στη ζωή της. Η Βικτωρία σκέφτεται τι μπορεί να τη προκάλεσε και τότε στενοχωριέται. Αναφορικά με τις σκέψεις, την ώρα που παθαίνει ένας άνθρωπος κρίση πανικού δεν βρίσκεται σε θέση να σκεφτεί, γιατι δεν λειτουργεί κάτω από φυσιολογικές συνθήκες. Η Βικτωρία αναφέρει πως το μόνο που έχει στο μυαλό της είναι ο τρόπος να επανέλθει η αναπνοή της.
«Πάλι ξημέρωσε; Πάλι πρέπει να σηκωθώ;»
Κάποιες φράσεις που αποτέλεσαν μαχαίρι στην καρδιά μεταξύ άλλων υπήρξαν της Μαρίας που εκμυστηρεύτηκε πως «Εκείνη την χρονική περίοδο της ζωής μου δεν είχα πρώτα απ’ όλα διάθεση να ξυπνήσω. Έλεγα: Πάλι ξημέρωσε; Πάλι πρέπει να σηκωθώ;» και «Εκείνη την ώρα (που παθαίνεις κρίση πανικού), απλά δεν είσαι εσύ, είναι κάποιος άλλος στη θέση σου». Επίσης, η ίδια όταν αναφερόταν στις κρίσεις πανικού, συνήθιζε να αντικαθιστά την λέξη κρίση πανικού και την ονόμαζε «το ανεξήγητο», επιλογή που καταδεικνύει το ποσο δυσάρεστη εμπειρία και μπερδευτική είναι για έναν άνθρωπο που δεν έχει πολλές γνώσεις στον χώρο αυτό. Η Βικτωρία προσπαθώντας να μεταλαμπαδεύσει τα συναισθήματα της την ώρα της κρίσης πανικού, ανέφερε «Σαν έχω έναν σάκο με άμμο μέσα μου και να ανεβαίνει μέχρι το στόμα» και «Για εμένα, η κρίση πανικού είναι σαν να παίρνω ναρκωτικά». Η Αγγελική επισήμανε πως «Είναι απλά ότι νιώθεις ότι πεθαίνεις, οπότε ό,τι συναισθήματα μπορεί να περικλείει αυτή η σκέψη», τόσο η ίδια όσο και η Εύα Τ. συμφώνησαν ότι «Κάθε φορά που πάθαινα κρίση πανικού, ένιωθα και πίστευα ότι θα πεθάνω».
Υπάρχουν λόγια που δεν πρέπει να πεις σε αυτούς που βιώνουν κρίσεις πανικού, λόγια που δεν λέγονται και όμως ειπώθηκαν στα πρόσωπα που μας μίλησαν. Η Μαρία σημειώνει ότι «Μου έχει μείνει που γυρνάει και μου λέει η ψυχίατρος πριν καν με ρωτήσει τι έπαθα: «”Εγώ εσένα τι να σε κάνω; Να σε κλείσω μέσα για έναν χρόνο ή να σε χαπακώσω;”». Η Βικτωρία επισημαίνει πως έχει κουραστεί να ακούει «περαστικά» για τις κρίσεις πανικού και να την κοιτάνε με λύπηση. Η Αγγελική χάνει την ψυχραιμία της με το που της πουν «Εντάξει, μην γίνεσαι δραματική, δεν είναι και τίποτα, θα περάσει».
Απ’ την άλλη μεριά, υπάρχουν και πράγματα που καλό θα ήταν να γίνουν σε μια τέτοια συνθήκη, όπως το να ναι δίπλα στον άνθρωπο που υποφέρει ένας άνθρωπος, να του δείχνει πως δεν είναι μόνος του σε όλο αυτό, πως τον στηρίζει. Η Μαρία προτείνει «Νομίζω ότι αν απευθυνθείς σε έναν άνθρωπο με καλό λόγο, μπορεί να κάνει τα πάντα! Μπορεί να επαναφέρει πιο εύκολα και ανώδυνα εκείνη την στιγμή έναν άνθρωπο που είναι πάνω στην κρίση, να αλλάξει τον τρόπο σκέψης». Η ψυχοθεραπεύτρια επισημαίνει πως το καλύτερο είναι να αποδέχεται το κοινωνικό περιβάλλον τα συναισθήματα αυτού που βιώνει τις κρίσεις πανικού και να μην τα εκμηδενίζει.
Η αντιμετώπιση
Αναφορικά με τον τρόπο αντιμετώπισης των κρίσεων πανικού, όσες επέλεξαν την επίσκεψη σε έναν ψυχολόγο και το να ξεκινήσουν ψυχοθεραπεία, δεν γνώριζαν την ψυχοθεραπευτική προσέγγιση που ακολούθησαν στη διαδικασία. Μας προξένησε εντύπωση το ότι δεν γνώριζαν. Πάντως, σύμφωνα με την ψυχολόγο Ανδριανή αυτή που ενδείκνυται είναι η γνωσιακή- συμπεριφορική προσέγγιση που εστιάζει στο εδώ και τώρα, στο τραυματικό βίωμα του θεραπευόμενου. Για εκείνη την στιγμή, η πιο κατάλληλη πρακτική είναι οι αναπνοές και τόσο η Αγγελική όσο και η Εύα Τ. λένε στις εαυτές τους κάποιες φράσεις που τις βοηθάνε, όπως το ότι θα περάσει, το ότι πρόκειται για κάτι παροδικό. Συγκεκριμένα, η Εύα Τ. παραδέχεται πως προσπαθούσε να επικοινωνήσει με την εαυτή της τονίζοντας αυτές τις φράσεις, «Το λέω στον εαυτό μου για να μην τρελαθώ». Συμβουλεύει: «Να γίνουμε κύριοι του εαυτού μας» και με την πάροδο του χρόνου κατέληξε στην συνειδητοποίηση «Πρέπει να ζήσω ελεύθερα. Δεν αξίζω/ Δεν μου αξίζει να το ζω». Η Βικτωρία επιλέγει την γυμναστική, τον καθαρό αέρα και το τσιγάρο για να ξεσπάσει αυτήν την ένταση. Η Αγγελική αναφέρει την εσωτερική δουλειά.
Κλείνοντας, είναι σημαντικό να επισημανθεί πως τόσο η Μαρία όσο και η Αγγελική ξεκίνησαν να εμφανίζουν τις κρίσεις πανικού πριν από 7 χρόνια, με τη διαφορά ότι η Αγγελική ακόμη παθαίνει ανά διαστήματα, ενώ η Μαρία δεν έπαθε ξανά.
*Με πληροφορίες απ’ το «Κρίση πανικού- Διαταραχή πανικού».